Expositie Plastic Fantastic?

ZA 18 NOV 2023 t/m ZO 21 JAN 2024

In de expositie Plastic Fantastic? laten kunstenaars Maria Koijck en Flos Pol de bezoekers op een verrassende manier nadenken over ons gebruik van plastic. Centraal staat een nieuwe installatie van Koijck. Met de feestdagen in het vooruitzicht presenteert zij een grote ‘feesttafel’ waarin zij ons idee van gezellig samenzijn vertaalt in de hoeveelheid plastic afval die daarmee gepaard gaat. Pol toont kleurige installaties en wandsieraden die gemaakt zijn van plastic dat ze aan het strand vindt. Zij plaatst eveneens vraagtekens bij de impact van plastic op het milieu. 

Plastic is fantastisch materiaal. Het is goedkoop, het kan voor oneindig veel verschillende doeleinden gebruikt worden en het gaat heel lang mee. Maar er is een keerzijde: het is zeer milieubelastend. Dus hoe Fantastic is Plastic? Het is de hoogste tijd dat we ons bewust worden van de schaduwkanten van het materiaal en ons gebruik ervan.


Operatie Afval
Koijck heeft naam gemaakt met haar installatie Operatie Afval. Daarmee liet ze zien hoe ongelofelijk veel afvalmateriaal de operatie opleverde waarbij zij, na een borstamputatie, een borstreconstructie kreeg. Van het creëren van de installatie maakte ze een film die wereldwijd de aandacht trok. Ze kreeg er in 2021 de internationale Guiltless plastic Prize voor. Koijck maakte meer films waarin ze aandacht vroeg voor het fenomeen chirurgisch afval, dat voor een groot deel uit plastic bestaat. Tijdens Plastic Fantastic? worden deze films op tv-schermen getoond. Daarnaast presenteert Koijck ook nieuw werk.

Feesttafel
Met sinterklaas, kerst en nieuwjaar in het vooruitzicht besloot Koijck een fraai ingerichte feestdis te ontwerpen. Mooi passend bij de gewoonte die we hebben om bij die gelegenheden met vrienden en familie uitgebreid te eten en elkaar cadeautjes te geven. De feesttafel ziet er op het eerste gezicht heel aantrekkelijk uit, je zou zo willen aanschuiven. Maar dan valt ineens op dat al die objecten op tafel in feite de plastic restanten zijn van die gezellige bijeenkomsten. Een confronterend moment.

Koijcker: ‘Wat ik als activist/kunstenaar in mijn werk probeer te doen, is mensen aan het denken zetten. Dat lukt het beste, als je je boodschap fraai verpakt. In het geval van mijn operatievideo had ik zes vuilniszakken kunnen laten zien met al het afval dat ermee gemoeid was. Maar dat komt niet over. Een mooie presentatie die alles zichtbaar maakt, nodigt wel uit tot kijken en nadenken. En dan trekken mensen uit zichzelf wel de conclusie die ze volgens mij moeten trekken. Hetzelfde beoog ik ook met de feestdis. In de medische wereld is inmiddels een verandering gaande. Men probeert daar heel intensief op een andere, afvalbesparende manier te werken. Het zou mooi zijn als we dat allemaal zouden doen, ook thuis. Ik probeer daar via mijn werk een bijdrage aan te leveren.’

5000 koffiebekers
Een heel recent werk van Koijck, dat ook in De Lawei te zien is, is een model van het nieuwe hoofdkantoor van de Belastingdienst aan de Kempkensberg in Groningen.

‘Ik heb daarvoor de wegwerpkoffiebekertjes gebruikt die in één dag in dit gebouw bij het afval terecht komen: 5.096 stuks. Een vertaling van dit architectonische hoogstandje in koffiebekers is een mooie manier om het dagverbruik van die wegwerpbekertjes te visualiseren. Als je dit zo ziet, wil je het toch meteen anders gaan doen? De video die ik ervan maakte, gaat naar alle belastingkantoren. En nu dus ook naar De Lawei.’

Visnetpluis
Kunstenaar Flos Pol wandelt regelmatig langs de Waddenzee op zoek naar plastic, meer speciaal het visnetpluis. Dat zijn de losgeraakte draden uit de plastic beschermlaag die zeevissers onder hun netten monteren om schade bij het schrapen over de zeebodem te voorkomen.

‘Het pluis ziet er prachtig uit’, zegt Pol. ‘Felgroen, oranje, blauw. Maar het is heel schadelijk spul. Zeedieren kunnen erin verward raken of het zelfs binnen krijgen. En het is niet biologisch afbreekbaar. Voor mij is het echter prachtig materiaal om mee te werken en ik kan via mijn kunst mensen erop attenderen dat de zee vol zit met troep, onze troep. Ik hoop dat iedereen zich dan gaat realiseren dat we beter met de natuur om moeten gaan.’

Pol is in haar werk altijd met de natuur in de weer. Ze gebruikt veel plantaardig materiaal, uit haar eigen tuin, maar ook de wieren van het strand verwerkt ze in haar kunst.

‘Op zeker moment dacht ik, als ik het mooie spul meeneem van het strand dan moet het lelijke eigenlijk ook mee. Zo begon mijn avontuur met het plastic visnetpluis.’


Nestvormen
Het visnetpluis blijkt zich – net als de netjes voor uien, aardappels en bloembollen die Pol ook gebruikt – heel goed te lenen voor haakwerk. Pol maakt er hangende installaties mee die lijken op fuiken. In De Lawei zijn er, in twee installaties, achttien van te zien. Ze noemt het nestvormen.

‘Elk jaar begin ik met het haken van nieuwe nestvormen, het leven begint immers weer na de winter. Maar het zijn altijd imperfecte nesten. Geen nesten waarin je je veilig zou voelen, waarin je zou kunnen wonen. Persoonlijk denk ik dan ook altijd aan het feit dat zoveel mensen op de wereld geen veilig nest hebben. Ze zijn op de vlucht, neergestreken in tentenkampen of ontberen zelfs die beschutting. Maar mijn eerste gedachte bij het werk met vispluis is toch altijd dat we zuinig moeten zijn op onze natuur.’


Wandobjecten
Naast de nestvormen maakt Pol met vispluis wandsieraden: sierlijke, kleine sculpturen die aan de wand gehangen kunnen worden. Sommige zou je misschien wel kunnen dragen.

‘Sieraden worden doorgaans van dure materialen gemaakt, maar ik maak ze gewoon van afval en ander aangespoeld spul als stukjes koraal en schelpen. En ik noem het sieraden om de schoonheid ervan te benadrukken.’


Tekst: Dirk van Ginkel